"Een nieuwe verbinding tussen bibliotheekcollectie en programmering." Dat benoemen Eef van Eerdewijk (programmamaker LocHal en cultureel ondernemer) en Leonoor van Dam (specialist Collectie, met een studieachtergrond van Algemene Cultuurwetenschappen) van de Bibliotheek Midden-Brabant zonder aarzelen als voornaamste drijfveer voor het nog vrij nieuwe project 'Books Rock'.

Het idee ontstond zo’n vijf jaar terug in het hoofd van Leonoor. "Behalve van boeken houd ik ook ontzettend van muziek. Het leek me een fantastisch idee om die twee nader tot elkaar te brengen, liefst op zo’n manier dat de bibliotheek de boekencollectie op een meer verrassende wijze zou kunnen presenteren."

Tijdens een brainstormsessie eind 2020, waarbij ook Eef aanwezig was, kwam het idee pas echt tot leven. Ook Eef is een ware muziekliefhebber. "Ik noem het wel eens een uit de hand gelopen hobby. Het begon zo’n tien jaar terug met het organiseren van een muzikaal optreden van 67 artiesten op een Tilburgs podium en de productie van de CD: 'alle 013 goed'." Die affiniteit met muziek kan ze naar eigen zeggen goed kwijt in haar cultureel ondernemerschap en naast het werk voor de bibliotheek. Maar het idee van Leonoor om de melodie in boeken te laten zoeken door een keur aan artiesten, klonk haar als muziek in de oren.

Uit de schaduw van de comfortzone

Toen Eef korte tijd later bij de online opnames van haar muzikale talkshow Notenkrakers in contact kwam met Paul Zoontjens – artiestennaam: Simon Keats – kreeg ze een positieve reactie op het idee dat ze voorzichtig onder de aandacht bracht. Veellezer Zoontjens had ook vrijwel meteen een concreet boek uit zijn eigen boekenkast in gedachten, namelijk 'De schaduw van de wind' door Carlos Ruiz Zafón.

Toen het in de praktijk toch lastig bleek de juiste toonzetting binnen de kaften van deze omvangrijke roman te vinden, wist Leonoor in de collectie van de bibliotheek een goed alternatief te selecteren. Eentje die Paul 'Mijn lieve gunsteling' is een roman van Marieke Lucas Rijneveld, en gaat over een veearts die geobsedeerd raakt door de dochter van een veehouder. Een beklemmend boek dat vanwege heftige thema’s als jeugdtrauma’s, eenzaamheid en verboden liefde niet gemakkelijk wegleest.

Paul moest het dan ook regelmatig even terzijde leggen, bekende hij tijdens het maakproces van de muzikale vertaalslag. Maar het aanbod om toch nog voor een andere roman te kiezen, was zijn eer te na. Hij beet zich vast in dit duistere, wrange verhaal met weinig interpunctie. Dit is uiteindelijk terug te horen als “een mitrailleur in muziek”.

Tekst gaat onder video door.

Boek in ere houden

Bij de andere deelnemers aan 'Books Rock'.  de Tilburgse band Awash, verliep het maakproces anders. Zanger Geert van der Burg kreeg niet als eerste een boek, maar een melodie met wat bijbehorende woorden in zijn hoofd. Hij filmde zichzelf op de fiets, op weg naar zijn werk, terwijl hij de eerste klanken inzong. ‘Het boek koos als het ware zichzelf,’ vertelde hij later in een terugblik. Het verhaal over iemand die door dementie de greep op de werkelijkheid verliest wordt pijnlijk en trefzeker verbeeld in de songtekst “You don’t remember my name, but I know that I am always yours.”
"Een hartverscheurend proces van het langzaam verdwijnen van een geliefde,’" vat Geert de inhoud van 'Hersenschimmen' samen. Het zoeken naar bijpassende muziek en klinkende woorden bij deze roman van J. Bernlef bleek lastiger en ook een langduriger proces dan het schrijven van compleet vrij werk.

"Juist omdat het zo belangrijk was om het boek in ere te houden. We hebben er als groep veel aan gesleuteld, maar zijn blij met het eindresultaat. Dit nummer past gevoelsmatig goed bij het boek."

Tekst gaat onder video door.

Literaire songtekst

Zowel Eef als Leonoor is fanatiek muziekliefhebber. Eef heeft in haar cultureel ondernemerschap veel contact met muzikanten, Leonoor speelde in een ver verleden klarinet en oefent zelf nu op de ukelele. Zouden zijzelf positief reageren op het verzoek om een boek om te zetten naar muziek?
Bijna unaniem klinkt er een volmondig 'ja'.

Maar éérst moeten er wat hen betreft nog veel meer echte professionals aan bod komen. Het wensenlijstje dat Leonoor en Eef in gedachten hebben, is nog lang niet afgewerkt. Henry Vrienten, die bij beiden hoog op het verlanglijstje stond, kan helaas niet meer van zich laten horen.
Leonoor is wel benieuwd naar de manier waarop singersongwriter Eefje de Visser zo’n uitdaging zou uitgaan. Eef denkt, met een link naar Tilburg, aan iemand als Corrie Konings.

"Je hoeft absoluut geen boekenverslinder te zijn om deel te nemen. Maar wél de moed hebben om in ieder geval één boek zo grondig te lezen dat je er muziek van kunt maken."

Dat andersom muziekmakers soms ook tekstueel erg kunnen inspireren, is iets wat zij in haar middelbare schooltijd al wist. "Voor mijn spreekbeurt voor het vak Nederlands koos ik voor Frank Boeijen. Aanvankelijk kreeg ik wat tegenwerking van de docent, maar uiteindelijk ging deze toch overstag, mede dankzij support van een aantal medeleerlingen. En terecht, want de kwaliteit van Franks teksten is bijna literair." En met haar spreekbeurt scoorde Eef ook een dikke voldoende.

Missie geslaagd

De nummers van Paul Zoontjens en Awash zijn live gepresenteerd in de LocHal in Tilburg. Met enthousiaste reacties van de bezoekers die blij waren dat er weer muziek was in de bibliotheek, na de 'radiostilte' in coronatijd.

"Het zou leuk zijn als er in de loop der tijd een rijke muzikale variatie ontstaat. Van levenslied tot klassiek, van hiphop, rap tot heavy metalband. Met wellicht in de toekomst een groots optreden in de bibliotheek," filosofeert Leonoor alvast vooruit. Als ik zeg dat ik na het beluisteren van het lied van Paul Zoontjens nu ook benieuwd ben geworden naar het boek van Marieke Lucas Rijneveld, reageert ze enthousiast. "Het was ons idee om méér aandacht te vragen voor zowel muziek als literatuur. En als er maar één iemand besluit het boek te gaan lezen, nieuwsgierig geworden door de muzikale vertaalslag, is onze missie al geslaagd. Maar we hopen natuurlijk op meer!"

Auteur: Linda van Pelt – het arikel verscheen ook in Bibliotheekblad.